Fiil (Yapı , Ek Eylem , Çekimler)

Fiil (Yapı , Ek Eylem , Çekimler)

Fiil (Yapı , Ek Eylem , Çekimler)  bir iş , oluş , hareket bildiren sözcüklerdir.Kip ve zaman eki alabilirler aynı zamanda da çatı özelliği gösterirler.

Anlamına Göre Fiiller

• Kılış Fiili : Hareket anlamı taşır. Ör: Onu temizledi.
• Duruş Fiili :Hareketsizlik anlamı taşır. Ör : O uyudu.
• Oluş Fiili : Kendi kendine gerçekleşir. Ör : Sarardı , karardı .

Fiilde Kip ve Zaman

a.) Haber Bildirme

• Görülen Geçmiş Zaman (-di)
• Duyulan Geçmiş Zaman (-miş)
• Şimdiki Zaman (-yor)
• Gelecek Zaman (-ecek, -acak)
• Geniş Zaman (-r , -me , -mez)

b.) Dilek Tasarlama

• Gereklilik Kipi : (-meli , -malı )
• Şart Kipi : (-se , -sa )
• İstek Kipi : (-a , -a)
• Emir Kipi

Dikkat ! : Dilek tasarlama kiplerinde alan eklere dikkat edilmelidir. Anlama bakarsanız yanılabilirsiniz.

Örnek : Keşke benle gel-se    (Görünüşte istek gibi dursa da buradaki  “-se ” ekinden dolayı şart cümlesidir.)

Fiil Çekimi

• Kaç tane fiil var ise o kadar çekimli fiil vardır bir cümlede.
• Fiilimsiler çekimli fiil olarak sayılmaz.
• Örnek: Aynalar bakmayın yüzüme dik dik. (bakmayın= Fiilimsi)
• Örnek : İşte yakalandık , kelepçelendik , beni beklemeyin. (Çekimli Fiiller : Yakalandık , kelepçelendik , beklemeyin)

a.) Basit Zamanlı Fiiller

Bir fiil,  zaman veya kip eklerinden bir tane almış ise basit çekimli fiildir.

Örnek: Bu yıl her birinizin atanacaksınız.
Örnek: Burak kapıya gelmiş.

b.) Birleşik Zamanlı Fiiller

Bir fiil(eylem) birden fazla ek almış ( kip , zaman) ise bu fiil(eylem) birleşik zamanlıdır.

Örnek: Babası bahçede geziyoridi. (iyor + idi)
Örnek: Babası bahçede gezseimiş.  (-se + imiş )

Fiilde Anlam (Zaman) Kayması

• Anlatım bozukluğu değildir.
• Yapı bakımından farklı anlam bakımından farklı cümlelerdir.
• Örnek : Düzenli spor yapıyor .
• Örnek : Yarın Kızılay’da buluşuyoruz.

Ek Eylem (Ek Fiil)

a.) İsim Soylu Sözcükleri Yüklem Yapar

Mutlu ismini yüklem yapalım.

Örnekler

•  Ben mutlu-yum
• O mutlu-dur
• O mutlu-idi.
• O mutluy-sa.

b.) Basit Zamanlı Fiilleri Birleşik Zamanlı Fiil Yapar

Örnekler

• Geliyor –> Geliyoridi
• Gelecek –> Gelecekmiş.
• Gelir –> Gelirse.

Fiilde Yapı

Basit Fiil : Yapım eki almamış fiildir.
Ör: Kazan-acak–sınız. (Çekim ekidir ikisi de)

Türemiş Fiil : En az bir yapım eki almış fiildir.
Ör: Baş-la-dı. (-la eki yapım ekidir.)

Birleşik Fiil : İki fiil ya da söz öbeğinin birleşimidir.
Örnekler:

• Terk etmek , hasta olmak , memnun olmak.
• E kılmak , E durmak , E gelmek
• Deyimler
• Çözüverdi , yapıverdi, alıverdi