Cümle Türleri

Cümle Türleri

Cümle Türleri yüklemine göre ,  öge dizilimine göre , anlamına göre , yapısına göre gibi alt alanlara ayrılmaktadır

1.) Yüklemine Göre Cümle Türleri

• a.) Fiil Cümlesi : Yüklemi fiil olan cümlelerdir. Yüklemin köküne değil tamamına bakılır.
  Ör: Sınava tam vaktinde vardı. (Bir yere varmak anlamında dır.)
  Ör: Sınavı kazanmayı amaçlamıştı.
• b.) İsim Cümlesi : Yüklem isim soylu bir kelimedir.Fiilimsiler isim olarak kabul edilir.
  Ör: Yüreğinde bir acı vardı. (Buradaki “var” mevcut halde bulunmak anlamında olduğu için isimdir.)
  Ör: Hedefi KPSS’yi kazanmaktı. (Kazan-mak bir fiilimsidir.)

2.) Öge Dizilimine Göre Cümle Türleri

• Bir cümlede yüklem sonda ise –>Kurallı Cümledir
• Bir cümlede yüklem ortada ya da başta ise –> Devrik Cümledir.
• Bir cümlede yüklem yok ise –> Eksiltili Cümledir.

Not: Yüklem ” dır , tır ” eki alabiliyor ise eksiltili sayılmaz.
Örnek : O iyi bir dost.   –> Cümlesinde “dost” kelimesine  “-tır” eki getirirsek ” O iyi bir dosttur ” anlamı taşıyacaktır. Kurallı bir cümle olarak sayılır.

3.) Anlamına Göre Cümleler

• Olumlu Cümle : Cümle fiil ise yapılan eylem gerçekleşiyorsa cümle olumludur.
  Ör : Adam kazada öldü. (Olumlu cümle)
• Cümle isim cümlesi ise bahsedilen durum veya nesne ortamda mevcut ise cumle olumludur.
  Ör: Kızın yüzü çok pürüzlüydü. (Olumlu cümle)

• Olumsuz Cümle : Cümle fiil ise ve yapılan eylem gerçekleşmiyorsa cümle olumsuzdur.
  Ör: Adam kazada ölmedi. (olumsuz cümle)
• Cümle isim cümlesi ise ve bahsedilen durum veya nesne ortamda yoksa olumsuzdur.
  Ör: Kızın yüzü pürüzsüzdü. (olumsuz cümle)

• Yapıca Olumlu Anlamca Olumsuz Cümle 
• “- me , -ma , – siz , yok , değil” eklerini almayacaktır.
• Ör : Tok açın halini ne bilecek.
• Ör : Sana artık kim inanır.

• Yapıca Olumsuz Anlamca Olumlu
• “- me , -ma , – siz , yok , değil” eklerinden birini almak zorundadır.
• Ör : Bu mağazada yok yok.
• Ör : Şuna inanmıyor değilim.

4.) Yapısına Göre Cümleler (Basit , Birleşik , Sıralı , Bağlı)

   a.) Basit Cümle

• Tek yüklem veya tek yargı olacak.Fiilimsi de bulunmayacak.
• Ör : Adamın iyisi iş başında belli olur.

   b.) Bileşik Cümle

• Tek yüklem var , birden çok yargı bulunabilir.Bu dört şekilde gerçekleşebilir. 
• 1.Fiilimsi ile Sağlanır (Girişik Birleşik cümle)
  Ör: Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar. 
  Ör : Su içene yılan bile dokunmaz.
• 2. Şartlı Birleşik Cümle (Şart Kipi)
  Ör: Hızlı yürüse maça yetişir.
• 3. “-Ki” ile Sağlanan Birleşik Cümle
  Ör: Neşeli ol ki genç kalasın.
• 4. İç İçe Birleşik Cümle 
  Ör: Babam : “eve erken gel ” dedi.

   c.) Sıralı Cümle

• En az iki yüklem virgül veya noktalı virgül ile ayrılmak zorunda.
• Bağımlı Sıralı : İki cümle arasında öge ortaklığı vardır.
• Ör : Adamı yanına çağırdı ,  gülerek azarladı.  (Bağımlı Sıralı)
  (Adamı sözcüğü ortak öznedir.Cümle virgül ile ayrılmış ve iki adet yüklem bulunmaktadır.)
• Bağımsız Sıralı : İki cümle arasında öge ortaklığı yoktur.
• Ör : Ben okula gittim ; kardeşim koşarak eve geldi. (Bağımsız Sıralı)
  (İki yüklem ve noktalı virgül ile ayrılmış ortak bir öge yoktur)

   d.) Bağlı Cümle

• İki yüklem olacak ve yüklemler bağlaçlar ile bağlanacak.
• Ör : Derse geldi fakat konuyu anlamadı. (Bağlı Cümle)

Vurgu Nedir ?

Yükleme konum olarak en yakın olan ögeye vurgu denir.
İsim cümlelerinde vurgu ise yüklemdir.